هدایت سرمایه گذاران با تحلیل هم حرکتی بازارهای مالی

علی حسین صمدی در گفت و گو با پایگاه تحلیلی و خبری رشد و توسعه با اشاره به نوسانات شدید بازارهای سهام، نرخ ارز ( دلار آمریکا)، سکه طلا و بورس نفت، بخصوص بعد از بازگشت تحریم های اقتصادی امریکا و شیوع ویروس کرونا، اظهار کرد: یکی از راه های هدایت سرمایه گذاران، شناخت هم حرکتی (Co-Movement) بازارهای مالی و تعیین متغیر پیشرو در این هم حرکتی است.

وی افزود: می توان هم حرکتی بین این بازارها را در چهار دوره زمانی شامل قبل از برجام، پسابرجام، بازگشت تحریم ها، شروع ایپدمی کرونا و دوره قبل از برجام بررسی کرد. در دوره اول با تشدید تحریم های آمریکا در دوره دوم ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد نوسان بازارهای مالی زیاد شد. به طوری که در سال ۲۰۱۲ در پی کاهش شدید درآمد نفتی به دلیل تحریم های تجاری و مالی و شکل گیری انتظارات تورمی، بازار ارز و طلا، نوسانات زیادی داشته و قیمت آنها به شدت افزایش یافت. با افزایش رفتارهای سوداگرانه، ارزش معاملات انجام شده در بازار سهام نیز، نسبت به سال قبل ۷۰ درصد رشد داشت.

این اقتصاددان در ادامه با بیان اینکه با روی کار آمدن دولت حسن روحانی با انتظار رسیدن به توافق جهانی و کاهش تحریم ها، ثبات نسبی در بازارهای مالی ایجاد شد، تصریح کرد: پس از برجام به تدریج با آزاد شدن برخی دارایی های بلوکه شدن ایران در کشورهای خارجی، توان مداخله بانک مرکزی در بازار ارز افزایش یافت و توانست در این بازار ثبات برقرار کند. پس از برجام به دلیل ثبات نرخ دلار و کاهش قیمت جهانی طلا، قیمت سکه نیز، نوسانات ملایمی داشته است. بازار سهام نیز تحت تاثیر برجام، دچار تغییراتی شد. شاخص کل، بانک و سرمایه گذاری صنعت نفت در این دوره رشد کردند. اما برخی از صنایع تاثیرگذار دیگر مانند سرمایه گذاری صنعت پتروشیمی و خودرو تغییری نداشتند. در مجموع در این دوره، نوسانات بازار سهام نیز، ملایم بوده است.

اما به گفته وی با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری و افزایش احتمال خروج ایالات متحده از توافق برجام، ثبات نسبی بازارهای مالی در دوره قبل به هم ریخت، به بازار ارز، تکانه ای وارد شد و روند افزایشی بسیار ملایمی در این بازار شروع شد. این مساله به تدریج در بازار طلا نیز خود را نشان داد و هر دو بازار ارز و طلا از اوایل سال ۲۰۱۸ رشد سریع تری را تجربه کردند. بازار سهام نیز از این رشد، بی نصیب نماند و نوسانات این بازار یک ماه بعد از خروج ایالات متحده از برجام، شدید شد. اما در بیشتر موارد دارای بازدهی مثبت بود. در مجموع هر سه بازار ارز، سهام و طلا، علی رغم داشتن فراز و نشیب هایی، روندی مشابه را طی کرده اند. یکی از علل رشد این بازارها در ایران، بخصوص در دوران شروع تحریم ها، توجه روزافزون مردم به این بازارها برای حفظ ارزش پول شان است که منجر به افزایش تقاضای سوداگرانه در آنها شده است.

وی در ادامه درباره وضعیت بازارهای مالی بعد از شروع اپیدمی کووید ۱۹ و افزایش رکود اقتصادی نیز گفت: در این دوره بازارهای ارز، طلا و سهام، در ابتدا یک کاهش ملایم را تجربه کردند، اما دوباره به روند افزایشی بازگشتند. نوسانات دو بازار ارز و طلا در اسفند ماه سال گذشته، تفاوت چندانی با قبل ندارد، اما شاخص سهام با رشد چشمگیری به بالاترین حد خود از آغاز شکل گیری این بازار، رسید. هر چند ماندگاری در این نقطه پایدار نبود و بازار سهام، نوسانات زیادی تجربه کرد، اما با توجه به اینکه در این دوران به دلیل سقوط قیمت نفت، امکان فروش نفت در کمتر از قیمت جهانی، از ایران گرفته شد و درآمد نفتی به شدت کاهش پیدا کرد و همچنین با تعطیلی کسب و کارها، مالیات دریافتی دولت نیز کاهش یافت و از سوی دیگر، افزایش مخارج سلامت، کمک های معیشتی به مردم از خزانه خالی، منجر به کسری بودجه شدیدتر دولت شد، رسیدن بازار سهام به چنین جهشی در این دوران، بسیار تامل برانگیز است.

این اقتصاددان ادامه داد: چنین شرایطی منجر به شکل گیری انتظارات تورمی شدیدی در بین مردم شد. بدین ترتیب مردم به امید کسب سود و حفظ ارزش پول خود و با دلگرمی به سیاست های حمایت گرانه دولت از بازار سهام، بیشتر از قبل وارد بازار سهام شدند. هجوم تعداد کثیری سرمایه گذار خرد به این بازار و رشد بی رویه شاخص کل، شرایط بسیار شکننده ای را ایجاد کرد.‌ ناهماهنگی بین سیاست گذاران اقتصادی و عدم هماهنگی بین سران سه قوه مجریه و مقننه و قضاییه و مخالفت با انتشار اوراق سلف نفتی توسط دولت، نیز در نهایت باعث کاهش شاخص کل بورس اوراق بهادار از حدود دو میلیون واحد واحد به حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد رسید.

راهنمای نهایی سرمایه گذاری

بنابراین به گفته وی خلاصه نتایج حاصل از پژوهشی در این زمینه که در مجله بین المللی journal of policy modeling هم منتشر شده، نشان می‌دهد که نفت در همه بازه‌های زمانی و در دوره های عادی و غیر عادی اقتصاد هم حرکتی ضعیفی با سه بازار دیگر در ایران دارد. علت این است که در دوران عادی، سیاست گذار تکیه زیادی بر درآمدهای نفتی داشته و با استفاده از درآمد نفتی، تاثیرپذیری بازارهای داخلی را از قیمت نفت، به حداقل می رساند. اما وقوع تحریم ها، اثر مثبت و معناداری بر افزایش هم حرکتی بین دو متغیر ارز- طلا داشته است. بنابراین، سرمایه گذاری همزمان در هر دو بازار، پورتفوی سرمایه گذاران را در همه بازه های زمانی، دچار ریسک شدیدی می کند. این مساله از بعد سیاست گذاری نیز، حائز اهمیت است. بدین صورت که سیاست گذار بخصوص در دوران بحران، با کنترل بازار ارز، می تواند ثبات نسبی در بازار طلا را نیز برقرار کند. البته متغیر پیشرو، نرخ ارز بوده و سرمایه گذار با مشاهده تغییرات نرخ ارز، می تواند تغییرات بازار طلا را پیش بینی کند.

البته صمدی با بیان اینکه رفتار این دو متغیر در شرایط عادی با شرایط غیر عادی اقتصاد ایران، متفاوت است، تصریح کرد: در شرایط عادی، این دو متغیر، هم حرکتی معناداری در کوتاه مدت و میان مدت ندارند. پس می توان بدون نگرانی از هم حرکتی دو متغیر، در هر دو بازار، سرمایه گذاری کوتاه مدت و میان مدت انجام داد. اما در دوران غیر عادی، همبستگی زیادی بین این دو متغیر در تمامی بازه های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، مشاهد می شود.

همچنین به گفته این اقتصاددان مطالعه حرکت نرخ ارز و طلا با بازار سهام نشان می دهد، نرخ ارز و قیمت طلا، در دوران ابتدایی شروع یک بحران می تواند به عنوان یک متغیر پیشرو به سرمایه گذار بازار سهام، سیگنال صحیحی برای سرمایه گذاری ارایه کند؛ اما با تداوم بحران، مسیر بازار سهام از سایر بازارها جدا شده و مطالعه هم حرکتی، کمکی به سرمایه گذار علاقمند به بازار سهام نمی کند. چرا که دولت با حمایت از بازار سهام و رونق آن، از یک طرف می تواند نقدینگی را مهار کرده و از ورود آن به بازارهای طلا و ارز جلوگیری کند و از طرف دیگر، با فروش دارایی های سرمایه ای خود در بازار بورس، کسری شدید بودجه خود را که ناشی از کاهش درآمدها و همچنین فشار هزینه ناشی از پاندمی کووید- ۱۹ است، تا حدی جبران کند، بنابراین با تداوم بحران اقتصادی، بازار سهام از اهمیت خاصی برای دولت، برخوردار شده است.