چالش‌های ایران در توسعه پایدار
به گزارش پایگاه تحلیل خبری رشد و توسعه، در پایان نیز سارا بازوبندی، سعید احمدیان، بهمن فلاح، علیرضا برهانی‌پور و علیرضا موتمنی به جمع‌بندی پرداختند. گزارش پیش‌رو خلاصه ای از مباحث مطرح شده در روم «بررسی موانع توسعه پایدار در ایران» است.
حسین ساسانی ،رییس کارگروه توسعه پایدارفرهنگستان علوم در اتاق پایگاه تحلیلی خبری رشد و توسعه در کلاب هاوس که با موضوع موانع توسعه پایدار در ایران برگزار شد، گفت: من بحث را با یک ضرب المثل آغاز می‌کنم، سرخ پوست‌ها می‌گویند «اسبت که مُرد، اسبت را عوض کن» اما در ایران وقتی اسبمان می‌میرد یا زمان را صرف احیای اسب مرده می‌کنیم یا با همان اسب مرده می‌خواهیم مسیر خود را ادامه می‌دهیم. در مسیر برنامه‌ریزی زمانی که از یک برنامه آسیب می‌بینیم، همان مسیر را ادامه می‌دهیم و این همان اشتباهی است که هیچگاه به اهداف خود نمی‌رسیم.
ساسانی با تاکید براین که یکی ارکان اصلی توسعه پایدار مردم هستند، گفت: به نظر من اولین گام برای قرار گرفتن در مسیر توسعه پایدار اصلاح نگرش جامعه و مردم است به عبارت دیگر تغییر برای در مسیر توسعه را ابتدا باید خودمان آغاز کنیم. فرهنگ توسعه ابتدا باید ازتغییر نگرش مردم آغاز شود تا از آن طریق بتوان به توسعه رسید.
وی افزود: توسعه پایدار که امروزه یکى از موضوعات اصلى مورد بحث محافل توسعه و برنامه ریزى است، خود، برآیند انگاره هاى مختلف توسعه است، در عین حال از این مفهوم نیز مانند خود مفهوم توسعه، برداشت‌هاى گوناگونى شده است. نکته مشترک تمامى این انگاره‌ها پایدارى و رسیدن به فرآیندى از توسعه است که بتواند پایا و بادوام باشد. لازمه پایدارى تعادل است؛ به عبارت دیگر، روى دیگر سکه پایدارى، تعادل است.
وی با تاکید براین که اغلب توسعه را از نگاه حاکمیت می‌بینند، اظهارکرد:روی دیگر سکه توسعه، مردم هستند و ما باید ابتدا تغییر از را خودمان شروع کنیم. اگر دنبال آسایش، رفاه و عدالت هستیم باید فرهنگ توسعه را در جامعه گسترش دهیم.
رییس کارگروه توسعه پایدارفرهنگستان علوم با اشاره به این که حرکت در مسیر توسعه پایدار نیازمند مشارکت مردم است افزود: لازمه این موضوع آگاهی مردم درباره توسعه پایدار است. به نظر می‌رسد مولفه‌های جامعه مدنی به ویژه سرمایه اجتماعی نتوانسته‌اند شرایط مطلوبی برای رشد دانش درباره توسعه پایدار فراهم آورند.براى رسیدن به الگوى توسعه مطلوب یا استفاده صحیح از منابع و فرصت‌ها و توزیع عادلانه آن، مشارکت مردم به عنوان عامل اصلى و محورى به شمار مى‌رود که تلفیق و ترکیب عناصر اصلى در جریان توسعه و به فعلیت در آوردن آن‌ها را بر عهده دارند.
وی با اشاره به پیش شرط‌های ۱۰ گانه توسعه گفت: پیش شرط رسیدن به توسعه پایدار رعایت مولفه های از جمله؛ «ترسیم چشم‌انداز مشترک توسعه پایدار»، «تمرکز بر صنعتی شدن»، «رقابت‌پذیر شدن کسب و کار»، «فضای کسب و کار مناسب»، «کارآمدی و اقتدار دولت با نقش حکمرانی»، «اصلاح ساختاری صنعتی کشور»، «احیای بخش خصوصی دروازه دستیابی به توسعه پایدار»، «توسعه منابع انسانی»، «راهبری با کیفیت کسب و کار»، «ارتقا بهره‌وری» است که این عوامل دروازه ورود به باشگاه کشورهای پایدار توسعه‌یافته محسوب می‌شود و همچنین توجه به بخش خصوصی نیز خود عاملی برای دستیابی به توسعه پایدار به شمار می‌رود.
توسعه نیازمند حکمرانی خوب است
سارا بازوبندی، تحلیلگر مسائل اقتصادی و پژوهشگر اقتصاد سیاسى با تاکید بر تاثیر حکمرانی بر توسعه پایدار توضیح داد: یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در توسعه، حکمرانی خوب است. این که اعتقاد داشته باشیم بدون سیاست گذارى صحیح و تنها از طریق اصلاح رفتار در جامعه به طور خودجوش، و همچنین بدون اصلاح زیرساخت‌های اقتصادی، برنامه ریزی برای توسعه پایدار امکان پذیر است، نوعی فرافکنی است.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی همچنین اضافه کرد، توسعه، شاخص‌های مشخصی دارد که از طرف سازمان‌های معتبر جهانی از جمله سازمان ملل اعلام شده و به این دلیل نمی‌توان توسعه را امری انتزاعی در نظر گرفت. برمبنای تعاریف موجود، ایران نه تنها در مسیر توسعه نیست بلکه با ادامه روند کنونی این احتمال به طور جدی وجود دارد که مرزهای اقتصاد ایران از توسعه فاصله بیشتری بگیرد.
اهمیت منافع ملی در دستیابی به توسعه پایدار
سعید احمدیان، نایب رییس انجمن صنفی مشاوران مدیرین ایران در بخش جمع بندی گفت: توسعه امری چند وجهی است که از جهتی ناظر بر توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌شود و باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که نمی‌توان به این ارکان اولویتی نسبت به بخش‌های دیگر داد. به بیان دیگر توسعه در شرایطی رخ می‌دهد که در تمام جهات برای توسعه یافتگی برنامه ریزی و اقدامات مناسبی در نظر گرفته شود.
این اقتصاددان توضیح داد: سیستم اداره کشور بر مبنای ایدئولوژی حاکم بر ایران است و در نظام‌های ایدئولوژیک شاهد این موضوع هستیم که گاهی بین منافع ملی و منافع ایدئولوژیک اختلاف‌هایی ایجاد می‌شود. برای دسترسی به مرزهای توسعه هرچه اختلاف‌های بین منافع ملی و منافع ایدئولوژیک به طرف منافع ملی سوق پیدا کند، طبیعتا برای اقتصاد و توسعه امر منطقی‌تری محقق شده است.
احمدیان توضیح داد: یکی از مهمترین عناصری که برای دستیابی به توسعه و توسعه پایدار باید در کشور تقویت شود، تنظیم قوانین و مقررات بر مبنای منافع ملی است. در برخی از موارد شاهد تضاد دستورالعمل ها و ضوابط هستیم و این موضوع منجر به سردرگمی و اتلاف وقت و هزینه می شود. این در حالی است که برای توسعه باید تنظیم روابط اقتصادی به طور هم‌راستا در جهت منافع ملی شکل گیرد.
اقتصاد ایران چشم انداز روشنی ندارد
بهمن فلاح، اقتصادان در بخش نهایی اتاق کلاب هاوس پایگاه تحلیلی خبری رشد و توسعه اشاره به تاثیر مخرب رشد نقدینگی بر توسعه و توسعه پایدار در ایران گفت: رشد نقدینگی در سال های گذشته منجر به اختلاف طبقاتی و گسترش فقر در جامعه ایرانی شده است. اینکه با تمام مزیت های جغرافیایی و زیرساختی هنوز تراز تجاری ایران منفی است و برنامه اقتصادی منسجمی برای خروج از وضعیت کنونی دیده نمی شود یعنی نمی توان به آینده روشنی در اقتصاد ایران دل بست.
فلاح با اشاره به اهمیت فرهنگ توسعه در ایران توضیح داد: کارگریزی، تنبلی، فرار نخبگان و عدم تمایل به مصرف کالای داخلی نشان از عدم توسعه فرهنگی در کشور در میان بخشی از جامعه مردم و سیاستگذاران دارد. متاسفانه در بسیاری از موارد عدم توسعه فرهنگی دیده می شود و باید برای توسعه از این منظر نیز برنامه ریزی دقیقی داشته باشیم. برخی از آمارهای نشان می دهد سالانه حدود پانصد هزار نفر از جمله نخبگان مهاجرت می کنند که متاسفانه آمار بسیار بالایی است.
وی افزود: کشور ما برای سرمایه گذاری پرریسک ترین کشور در خاورمیانه است و آمارها نشان می دهد همین موضوع سبب شده در پنج سال گذشته شاهد متوسط خروج سالی ده میلیارد دلار سرمایه از کشور باشیم.
نقش دولت در توسعه
علیرضا برهانی‌پور، تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: توسعه یک مفهوم فراگیر است و تمام ارکان توسعه باید با یکدیگر به طور همزمان رشد کنند تا بتوانیم به توسعه دست‌یابیم. با این حال باید این موضوع را در نظر داشت که وظیفه دولت چیست و اساسا دولت‌ها چرا تشکیل می‌شوند؟
برهانی پور ادامه داد: مسئولیت و رسالت دولت ها این است که برای توسعه برنامه‌ریزی کنند و به این دلیل نباید نقش دولت‌ها را نادیده گرفت. علاوه بر این دولت باید تنظیم کننده روابط ارکان توسعه با یکدیگر باشد تا مسیر توسعه به درستی و با کمترین اتلاف وقت و انرژی سپری شود.
این اقتصاددان توضیح داد: نزاع های اقتصادی چین و امریکا نسبت به ایران و امریکا، عمیق‌تر و تاثیرگذارتر است اما چین با حفظ قواعد بین المللی در عرصه جهانی شطرنج بازی می‌کند و این رفتار بیشتر به توسعه چین کمک می‌کند.
نیاز توسعه به نهادهای مستقل حاکمیتی
علیرضا موتمنی، اقتصاددان در بخش جمع بندی گفت: توسعه پایدار نیاز به نهادهای مستقلی دارد که در ایران تا حدی شاهد آن هستیم اما استقلال این نهادها از جمله بانک مرکزی باید افزایش یابد. البته این به منزله فراموش کردن نقش مردم و بخش خصوصی بر توسعه و توسعه پایدار نیست اما به طور کلی نیاز به حاکمیت توسعه محور در کشور ما بیش از دیگر ارکان توسعه است.
وی افزود: کشور ما نفت خیز است و متاسفانه عادت کردیم که نفت خام صادر کنیم و درآمد ناشی از صادرات نفت خام را هزینه امور جاری کشور کنیم. این دیدگاه منجر به توسعه و توسعه پایدار نمی شود و همان طور که درگذشته شاهد آن بودیم، هربار که فروش نفت خام افزایش یابد ما به رشد اقتصادی می رسیم و با کاهش آن رشد اقتصادی ایران کاهش می یابد یا منفی می شود. علاوه بر این باید در نظر داشت که اقتصاد یک علم جوان و پویا است و بحث توسعه پیچیدگی های بسیاری دارد که باید مورد بررسی دقیق‌تر قرارگیرد.
