انقلاب صنعتی چهارم به مثابه تحول جهانی صنعت

یونس نظری در یادداشتی برای پایگاه خبری رشد و توسعه، نوشت:

طیف گسترده ای از فناوری ها که تا همین دیروز از نظر سازمان ها صرفا ایده های علمی-تخیلی بودند، به تدریج در حال تبدیل شدن به پدیده های واقعی در محیط های کاری امروز هستند. این فناوری ها نه تنها در حال تغییر جدی فرآیندهای سازمان ها هستند، بلکه بر زندگی جوامع بشری در سرتاسر دنیا نیز تاثیر گذاشته اند. در گزارش سال ۲۰۱۶ مجمع جهانی اقتصاد اشاره شده است که کسب و کارها در سطوح مختلف از جمله در فضای کسب و کار، در حال مواجهه با تاثیرات قریب الوقوع طیف گسترده فناوری های دیجیتال نوظهور هستند؛ فناوری هایی که از اصطلاح «انقلاب صنعتی چهارم» برای اشاره به آن ها استفاده می شود. مفهوم صنعت ۴٫۰ نخستین بار به هدف توسعه اقتصاد آلمان در سال ۲۰۱۱ مطرح شد.

انقلاب اول صنعتی در اواخر قرن ۱۸ آغاز شد و نمود آن کارخانه‌های تولید مکانیکی بودند که بر مبنای قدرت آب و بخار کار می کردند. انقلاب صنعتی دوم در ابتدای قرن بیستم آغاز شد و نماد آن تولید انبوه بر مبنای انرژی برق بود. انقلاب صنعتی سوم در دهه ۱۹۷۰ آغاز شد و ویژگی آن تولید بر مبنای فناوری الکترونیک و اینترنت بود؛ و اکنون، انقلاب صنعتی چهارم، که آن را صنعت ۴٫۰ می‌نامند، در حال رخ دادن است و ویژگی آن تولید بر مبنای سیستم‌های سایبرفیزیکی بوده و مبتنی بر داده‌های ناهمگن  و یکپارچگی دانش است. نقش اصلی سیستم‌های سایبرفیزیکی این است که الزامات پویا و چابکی مورد نیاز برای تولید را فراهم کنند و کارایی و اثربخشی کل صنعت را بالا ببرند. هدف صنعت ۴٫۰ رسیدن به سطح بالاترین کارایی عملیاتی و بهره‌وری است.

در دنیای امروز،‌ چالش‌های صنعتی منتج از تحولات تکنولوژیک و اجتماعی، بنگاه‌های صنعتی را ناچار می‌سازد که چابکی و قدرت واکنش سریع خود را بهبود دهند تا بتوانند کل زنجیره تأمین خود را مدیریت کنند. بنابراین، شرکت‌ها به تکنولوژی‌های مجازی و فیزیکی‌ای نیاز دارند که قابلیت همکاری و انطباق سریع را برای کسب‌وکار‌ها و عملیات‌های آن‌ها فراهم می‌سازند. پیاده‌سازی استراتژی‌های صنعت ۴٫۰ مستلزم تغییرات زیادی در شرکت‌هاست. طبق تحقیقات به عمل آمده، مدیران ارشد بسیاری از صنایع در مورد بروندادهای پروژه‌های صنعت ۴٫۰ و هزینه‌های سرمایه‌گذاری چندان مطمئن نیستند و برخی از آن‌ها دانش کافی را درباره مفهوم صنعت ۴٫۰ ندارند. می‌توان گفت که بخش اعظم پیشرفت‌های فعلی در بنگاه های صنعتی وابسته به سطح فناوری اطلاعات نظیر سیستم‌های سایبر فیزیکی، اینترنت اشیاء، رایانش ابری، سیستم داده های کلان و داده کاوی و…) است.

انقلاب صنعتی چهارم را می توان تحول جهانی صنعت تولید، از راه دیجیتال سازی و اینترنت اشیاء در نظر گرفت. این مفاهیم مولفه های کلیدی هستند که سبب بهبودهایی در فرایندهای طراحی و ساخت و همچنین بهینه سازی عملیات می شود.

طیف متنوعی از فناوری های مورد استفاده در انقلاب صنعتی چهارم استفاده می شود. «رباتیک و هوش مصنوعی پیشرفته، حسگرهای دارای فناوری بالا، رایانش ابری، اینترنت اشیاء، ثبت و تجزیه و تحلیل داده، چاپ سه بعدی، خدمات نرم افزاری و سایر مدل های جدید بازاریابی، دستگاه های موبایل، پلتفرم هایی که از الگوریتم هایی برای هدایت خودروهای موتوری استفاده می کنند(از جمله ابزارهای مسیریابی، اپلیکیشن های سفر اشتراکی، خدمات تحویل و سواری و خودروهای خودران) و گنجاندن همه این مولفه ها در زنجیره ارزش تعامل پذیر جهانی که میان خیلی از شرکت های کشورهای مختلف جهان مشترک است».

می توان نتیجه گرفت که، امروزه گسترش فناوری های نو و صنایع نوین در دوره ظهور انقلاب صنعتی چهارم، محورهای اصلی توسعه صنعتی جهان محسوب می شود و صنعت جمهوری اسلامی ایران، متناسب با تغییرات فضای کسب و کار جهانی از جمله هوشمندسازی و توانمندسازی صنایع، راهی جز اینکه خود را برای ورود به انقلاب صنعتی آماده کند، ندارد.