چرا تورم در ایران کنترل نمی‌شود؟
علی سعدوندی در گفت و گو با پایگاه تحلیلی و خبری رشد و توسعه اظهار کرد: تورم چند ریشه دارد، اما ریشه اصلی یا به عبارت بهتر دلیل فوری تورم در ایران این است که مقدار پول در جامعه به سرعت در حال رشد است و هر زمان مردم از این موضوع اطلاع پیدا کنند که ارزش پول آنها در حال کاهش است، طبیعی است که تورم ایجاد شود. یعنی همزمانی انتظارات تورمی و رشد بالای نقدینگی موجب تورم می شود.
وی با بیان اینکه برای جلوگیری از تورم باید به هردوی این مسائل توجه شود، تصریح کرد: با این حال مسئله ای که بیشتر معضل ایجاد می‌کند، رشد نقدینگی است، به طوری که می‌توان به طور موقت با تثبیت و کنترل نرخ ارز انتظارات تورمی را کاهش داد و تورم را برای چند سال کنترل کرد، اما بعد از چند سال فنر ارزی آزاد می شود و تورم با شدت بیشتر جهش پیدا می‌کند که این روند از سال ۱۳۵۰ تا امروز ادامه دارد. بنابراین برای کنترل تورم به صورت ریشه ای باید از رشد سرسام آور نقدینگی جلوگیری شود.
این اقتصاددان در توضیح دلایل رشد نقدینگی نیز گفت: دلیل اول رشد نقدینگی، کسری بودجه دولت است که ممکن است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از منابع بانک مرکزی تامین شود. روش مستقیم به این شکل است که دولت نفت می فروشد و پول آن به حساب بانک مرکزی در خارج از کشور منتقل می‌شود و به بهانه فروش نفت، پایه پولی افزایش پیدا می‌کند و دست بانک‌های تجاری در ایجاد نقدینگی و خلق پول باز می شود. در روش غیر مستقیم دولت از بانک‌های تجاری پول قرض می‌کند یا تعهدات خود را به پیمانکاران و شرکت های تامین اجتماعی انجام نمی‌دهد که در نهایت به معوقات مستقیم و غیرمستقیم دولتی می انجامد و باعث اضافه برداشت بانک ها از بانک مرکزی و نهایتا تورم می‌شود. بنابراین دلیل عمده تورم بی انضباطی بودجه ای دولت است.
وی افزود: نکته دیگر این است که اگر بانک ها به بخش خصوصی مرتبط با بانک تسهیلاتی بدهد که به معوقات تبدیل شود، مجددا باعث افزایش نقدینگی و رشد پول و نهایتا تورم خواهد شد. بنابراین ریشه تورم در یک عبارت یعنی «معوقات بانکی از سوی دولت و بخش خصوصی» خلاصه می شود.
به گفته این کارشناس اقتصادی از ۵۰ سال گذشته روش دولت برای تامین کسری بودجه این است که مازاد بودجه ارزی را صرف تامین کسری بودجه ریالی می کند، به این صورت که ارز می فروشد، در حساب خارجی نگه میدارد و در داخل کشور معادل آن پایه پولی اضافه می کند. این در حالی است که سایر کشورها طی ۵۰ سال اخیر متوجه شدند این مسئله عامل تورم زا است و تقریبا بیش از ۱۹۰ کشور جهان در حال حاضر توانسته‌اند به خوبی تورم را کنترل کنند.
سعدوندی در پایان با بیان اینکه پیش بینی وضعیت تورم در کوتاه مدت ممکن نیست، تصریح کرد: باید ببینیم کدام سناریو بودجه محقق می‌شود. یک سناریو این است که درآمد نفت کامل تبدیل به پایه پولی شود که در این صورت تورم به بیش از ۱۰۰ درصد می‌رسد. شرایط دیگر این است که با تاخیر درآمد نفت تبدیل به پایه پولی شود، برای مثال اوراق سلف نفتی منتشر شود که در این شرایط تورم ۱۰۰ درصدی در چند سال اتفاق می افتد. اما روشن است که مسیری که دولت و مجلس پیش می برند به نتیجه خوبی نمی انجامد و تحلیل درستی از سیاست گذاری بودجه ای، پولی و کنترل تورم ندارند.
